Alergen roku 2024 wybrany. Związek jest w wielu produktach, zagraża nie tylko alergikom. Na tę substancję można być też nadwrażliwym

Tytuł alergenu 2024 roku Amerykańskiego Towarzystwa Kontaktowego Zapalenia Skóry (ACDS) zyskał problematyczny konserwant o nazwie pirosiarczyn sodu, inaczej disiarczyn lub dwusiarczyn sodu, a także cała grypa siarczynów.

Siarczyny to związki siarki dodawane do produktów spożywczych, napojów, leków i produktów higieny osobistej. Nie należy mylić ich z siarczanami. Wbrew panującym opiniom te grupy nie wchodzą ze sobą w reakcje krzyżowe – zaznaczył doktor Donald V. Belsito podczas prezentacji alergenu na 7. dorocznym zgromadzeniu American Contact Dermatitis Society (ACDS) w San Diego.

Ekspert, który jest emerytowanym profesorem Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku, wskazuje też na główny problem związany z siarczynami. W ramach testów skórnych nie bada się zwykle reakcji na związki z tej grupy, przez co źródło uczulenia kontaktowego może pozostać nierozpoznane.

Czytaj też: Toksyczne konserwanty w skórce cytrusów

Pirosiarczyn sodu (E223) to nieorganiczny związek siarki, który zawiera anion siarczynowy, podobnie jak pirosiarczyn potasu i amonu, siarczyn potasu. Ta grupa związków siarki stosowanych jako konserwanty to dodatki do żywności o symbolach E 220-E228 ma działanie przeciwutleniające (m.in. chroni jasne produkty przed ciemnieniem) oraz hamujące aktywność pleśni i bakterii.

Kontakt skórny z siarkowanymi produktami może doprowadzić do nadwrażliwości o opóźnionych objawach, przy czym jest to inny typ reakcji niż te powodujące anafilaksję. Jednak takie zagrażające życiu efekty nie są wykluczone, dlatego osoby wrażliwe na nie powinny czytać dokładnie etykiety żywności. Zwłaszcza, że nadwrażliwość na siarczyny znacznie częściej ma charakter niealergiczny i jest związana z nietolerancją.

Źródłami siarczynów są farby do włosów, produkty rozjaśniające, lakiery do włosów, samoopalacze do skóry, przeciwsłoneczne kremy SPF, dezodoranty i kosmetyki do makijażu.

Podczas swojej prezentacji dr Belsito wymienił także leki, które często zawierają siarczany. To m.in. kremy do stosowania miejscowego – przeciwgrzybicze, z kortykosterydami i roztwory do nosa. Przyczyną alergii może być także woda w basenach.

Pirosiarczyn to konserwant szeroko stosowany w żywności, w tym napojów. Występuje tam także z powodu zastosowania związku do dezynfekcji sprzętów np. przy produkcji wina i piwa. Narażenie jest większe w przypadku domowego wyrobu tych fermentowanych napojów, jak również w przypadku ekspozycji zawodowej.

Kontakt z siarczynami często dotyczy m.in. osób zatrudnionych w przemyśle tekstylnym, chemicznym, gumowym i farmaceutycznym, a także w służbie zdrowia. Znane są ponadto przypadki alergii po kontakcie ze środkami stosowanymi do znieczulenia czy antybiotykami podczas procedur medycznych.

Żywność o najwyższej zawartości siarczynów (powyżej 100 ppm) to zwłaszcza:

• kandyzowane i suszone owoce,
• butelkowane soki z cytryny i limonki,
• wino,
• melasa,
• jasny sok winogronowy,
• warzywa konserwowe i suszone.

Choć dr Belsito wymienił tylko konserwową cebulę w słoiku, polskich przetworów warzywnych zawierających siarkę jest więcej. To także pikle z czosnku, warzywa suszone: czosnek, cebula, seler, czy mrożone (np. ziemniaki). Niestety, na opakowaniach żywności siarczyny są wymieniane jako alergen pokarmowy w sytuacji, gdy ich zawartość przekracza 10 mg na litr albo kilogram produktu. Stwarza to istotne zagrożenie dla osób, które źle tolerują te związki.

Objawy alergii kontaktowej na siarczyny obejmują pokrzywkę, zwłaszcza wysypkę ze swędzącymi, zaczerwienionymi i łuszczącymi się plamkami i grudkami. Tak, jak w przypadku innych alergenów kontaktowych, objawy uczulenia na siarczyny występują po narażeniu na nie – wyjaśnił autor badania.

U 28,8 proc. pacjentów z alergią na siarczyny w teście płatkowym występowały objawy zapalenia skóry i wysypka na twarzy, co pokazała analiza Północnoamerykańskiej Grupy Kontaktowego Zapalenia Skóry (NACDG). Rozwój wysypki nie był związany jedynie z zastosowaniem kosmetyków i leków nakładanych na twarz, ale także tych aplikowanych na skórę głowy, które ściekają na twarz.

– Skóra głowy jest stosunkowo odporna na ekspresję [objawów] alergii kontaktowej i może nie być w nią całkiem niezaangażowana – powiedział dr Belsito.

W przytoczonym badaniu drugim najczęstszym miejscem występowania wyprysku kontaktowego od siarczynów były dłonie (20,5 proc. pacjentów), natomiast na trzecim miejscu było ogólne występowanie objawów (13,6 proc.). Jak dodał ekspert, w przypadku uczulonych pacjentów, którzy zjedli produkty z siarczynami, egzema kontaktowa może wystąpić także na ustach.

O ile większość kontaktowych reakcji alergicznych występuje w miejscu zetknięcia się alergenu ze skórą, możliwa jest także ogólna reakcja organizmu na siarczyny w następstwie kontaktu oralnego, poprzez odbyt, a także w wyniku ekspozycji u rodziców. Może manifestować się jako rozproszona, uogólniona wysypka na ciele, a także symetryczna wyprzeniowa i zgięciowa osutka polekowa czy erytrodermia (zaczerwienienie i złuszczanie naskórka).

Siarczyny mogą nasilać objawy alergii (kontaktowej, pokarmowej, wziewnej), a szczególnie niebezpieczne są dla pacjentów z astmą oskrzelową. Mogą wtedy wystąpić świszczący oddech, problemy z oddychaniem, zadyszka i kaszel.

Objawy, które mogą wystąpić zarówno przy nietolerancji siarczynów, jak i uczulenia na nie, to m.in.:

• mrowienie lub swędzenie warg i jamy ustnej,
• utrudnienia w przełykaniu i oddychaniu,
• przyspieszone lub słabe tętno,
• zaczerwienienie twarzy,
• bóle i zawroty głowy, omdlenia,
• swędzenie, opuchlizna, zmiany skórne,
• ucisk w klatce piersiowej,
• silny bóle brzucha,
• nudności i wymioty,
• wzdęcia i biegunki.