Bez wytykania palcami

Ponad 26 tys. zł uzyskała z budżetu państwa gmina Zawiercie na realizację projektu adaptacji społecznej Romów. Pieniądze mają być przeznaczone na zakup podręczników i pomocy dydaktycznych dla romskich dzieci jak i dorosłych, na otwarcie świetlicy wyrównawczej, zatrudnienie nauczyciela wspomagającego.

Dofinansowanie na swoją działalność uzyska też istniejący od niedawna romski zespół muzyczny „Cierheń”. W planach są także wycieczki do miejsc pamięci i miejsc religijnych ważnych dla Romów.

ŻeBy mieli równy start

— W Zawierciu mieszka 111 osób narodowości romskiej. Wśród nich nadal wielu dorosłych nie potrafi czytać, dzieci mają trudności z nauką szkolną. Okazuje się, że w przypadku dzieci dużą rolę odgrywa nierówny strat: przychodząc do szkoły często nie znają dobrze (albo wcale) języka polskiego, choć świetnie władają romskim oraz językami obcymi, np. angielskim — wyjaśnia Zygmunt Knopik, dyrektor MOPS. — Nie znając języka, nie rozumieją tematu lekcji, nie są zainteresowani nauką, opuszczają zajęcia. Dlatego planujemy organizować zajęcia wyrównawcze dla wszystkich dzieci romskich, zanim pójdą do szkoły.

Dorośli są zainteresowani nauką czytania i pisania. W MOPS już od dawna uczestniczą w takich zajęciach. Od środy nad edukacją dorosłych czuwać będzie pracownik zatrudniony przez Powszechny Uniwersytet Częstochowski.
Problemem Romów jest bezrobocie

— W Polsce, nawet gdyby Rom mający fach w ręku zgłosił się do pracodawcy, nie zostanie przyjęty. Prędzej pracę dostanie jednak Polak — mówi Marian Doliński, wójt społeczności romskiej w Zawierciu. — A przecież niemal wszyscy mamy dzieci. Dlatego trudnimy się pracą dorywczą lub sezonową.

Tradycja najważniejsza

Kultura romska pielęgnowana przez całe pokolenia powoli zmienia się, niektóre jej elementy giną. Młode Cyganki już nie potrafią np. wróżyć.

— Nadal jednak nasze kobiety muszą nosić długie włosy i szerokie suknie, choć już nie takie barwne jak kiedyś — tłumaczy wójt. — Nasza kultura jest inna niż polska, ale ją szanujemy i nie wyrzekniemy się jej. Polaków dziwi, że np. dziewczynka w wieku 13 lat już może zostać żoną, ale w naszej kulturze to coś zwyczajnego.

Pewną zmianę pokoleniową w tradycji Romów już widać. Starsze, w dużej mierze niepiśmienne pokolenie, powoli uzupełnia młode: uczniowie szkół podstawowych, którzy potrafią czytać i pisać.

— Chcemy, by nasze dzieci mogły się kształcić, by w przyszłości mogły coś osiągnąć — wyjaśnia wójt. — Nie zawsze jest to jednak łatwe.

W Zawierciu nie ma osoby narodowości romskiej, która skończyłaby np. gimnazjum. Nikt nie doszedł nawet do szkoły średniej. Pomocą ma tu służyć świetlica wyrównawcza, która mieścić się będzie w SP nr 8. Nauczyciel wspomagający będzie nie tylko wspierał naukę dzieci romskich, ale również ułatwiał kontakt między nauczycielem a rodzicami.

Pierwszy własny zespół

Podczas Dni Zawiercia mieszkańcy mogli oglądać pierwszy występ romskiego zespołu „Cierheń”, czyli „Gwiazda”. Wspaniały głos, wyczucie rytmu, to coś, co w rodzinach romskich dziedziczy się od pokoleń.

— Bardzo się cieszę, że powstał ten zespół, bo naprawdę był potrzebny — mówi pani Bożena. — Wspólne spotkania i śpiewanie, to to, czego nam rzeczywiście brakowało.

Romowie mówią krótko: chcieliby mieszkać w Zawierciu spokojnie, by nikt nie wytykał ich palcami. Czują się mieszkańcami miasta, wielu żyje tu od urodzenia.
Marzy im się zorganizowanie koncertu na rzecz szpitala, by w jakiś sposób pokazać mieszkańcom Zawiercia, że czują się z miastem związani.

— Mieszkam tu od 16 lat i zżyłam się z Zawierciem — stwierdza pani Iwona.

Dofinansowanie na realizację podobnych programów, zmniejszających wyobcowanie Romów, a kładących nacisk na edukację, otrzymały w naszym województwie jeszcze inne gminy: Zabrze, Bytom i Siemianowice Śląskie.

— Akcja ma charakter ogólnoeuropejski — dodaje Anna Kołodziejczyk, wicedyrektor MOPS. — W Polsce powołany został niedawno departament ds. Romów. Wcześniej, bo już w 1995 r. przy Radzie Europy powołana została Grupa Specjalistów ds. Romów oraz Punkt Kontaktowy ds. Romów i Sinti. Działania tych organizacji zmierzają do poprawy sytuacji rodzin romskich, które choć stanowią najliczniejszą mniejszość narodowościową w Europie, żyją w najtrudniejszych warunkach.

Nie jest im łatwo
Romowie to największa mniejszość etniczna w Europie, w Polsce mieszka ich ok. 20 tysięcy. Prawie wszystkich łączy niestety, jedno: trudna sytuacja społeczna i ekonomiczna. Znani z koczowniczego trybu życia w PRL byli uszczęśliwieni na siłę: osiedlano ich najczęściej w zdegradowanych społecznie i socjalnie dzielnicach miast. To nie ułatwia teraz startu. Większość Romów mieszkających w Polsce nie ma pracy.

Jerzy Kazior, instruktor MOK w Zawierciu

Większość Romów mieszka w Zawierciu od lat, nawet od urodzenia. Są takimi samymi obywatelami tego miasta jak my. Jako zespół artystyczny są wspaniali: muzykę i taniec mają we krwi. Potrafią porwać publiczność. Udowodnił to ich pierwszy występ podczas Dni Zawiercia. Ale to dopiero początki. Chciałbym, by zespół stał się prawdziwym zespołem kultywującym romską tradycję. Staram się, by podczas najbliższego koncertu (18 lipca) wystąpił z tradycyjnymi instrumentami: kontrabasem, skrzypcami, akordeonem... Do przychodzenia na próby Romów nie trzeba namawiać. Żałuję tylko jednego, że zespół powstał tak późno. Jego członkowie mają naprawdę nieprzeciętny talent.