Bitwy powstania styczniowego na ziemiach powiatu zawierciańskiego. Kiedy i kto walczył?

Zobaczcie treść archiwalnego artykułu „Tam gdzie zginął ojciec Benwenuty. Walki powstańcze na terenie obecnego pow. Zawierciańskiego" z Expresu Zagłębia z 1938 roku wyszukany przez kanał Ciekawa Przeszłość.

Teren powiatu zawierciańskiego był polem wielu zmagań i bitew podczas zrywu narodowowyzwoleńczego. Wiele bitew i wielu bohaterów zostało zapomnianych. Zachowały się jednak wspomnienia o niektórych szczególnych bitwach toczonych w powiecie zawierciańskim.

Pierwsza bitwa, o której nam wiadomo miała miejsce w Mrzygłodzie, do którego w dniu 28 lutego 1863 roku nadciągnął oddział powstańców, pod komendą płk. Teodora Cieszkowskiego.

-Oddział zmęczony ciągłymi marszami i wieloma potyczkami, spragniony wypoczynku, mając duże braki w Mrzygłodzie chciał wypocząć i uzupełnić siły. Po kilku niespełna godzinach, na skutek zdrady dokonanej przez chłopa z Będusza, Karola Machurę, nadciągnęli od Żarek Moskale w sile 180 ludzi, dowodzeni przez kapitana Tetcera. Cieszkowski dowiedziawszy się o nadciągających Moskalach, polecił naprędce urządzić na rynku barykady, planując bezwzględną obronę, lecz rada przyboczna przekonała go, by tego zaniechał z powodu braku broni, oraz zmęczenia ludzi.

Postanowiono cofać się w stronę Włodowic.

Zobaczcie zdjęcia z miejsc z regionu Zawiercia, związanych z powstaniem styczniowym

- W ślad za, cofającymi się powstańcami podążyli Moskale z sztabskapitanem Aleniczem na czele, który przy zachęceniu swych sołdatów do atakowania Polaków ugodzony kulą powstańczą padł na miejscu. W bitwie tej powstańcy stracili 5-ciu ludzi, których pochowano nad brzegiem rzeki Warty, gdzie dotąd, mają krzyż na mogile.
Moskale, mszcząc się za udział mieszczan Mrzygłodzkich w powstaniu, spalili kilka domów, wywołując popłoch mieszkańców, których w najbrutalniejszy sposób terroryzowali.

W marcu 1863 roku był w Mrzygłodzie obóz powstańców, będący pod rozkazami płk Apolinarego Kurowskiego. W obozie tym przebywał czas jakiś ze swym sztabem dyktator i generał Powstania Styczniowego Marian Langiewicz.
Przybył tu również z rozkazu Mierosławskeigo, garybaldzista Mossakowski na czele 280-ciu pieszych i 20-tu konnych.

- W dniu 5 maja na obóz ten napadli Moskale, lecz po kilku godzinnej bitwie zostali odparci, wówczas obóz zwinięto i oddział powstańczy pomaszerował w stronę Żarek.

Pod Kuźnicą tuż za Zawierciem, w dniu 22 marca 1863 roku powstańcy z partyzantem Cieszkowskim na czele stoczyli krwawą bitwę z wiele silniejszym przeciwnikiem. W bitwie tej między innymi padł ugodzony kulą moskiewską O. Benwenuty Manka vel Mańkowski.

- Bernardyn Skoła, świątobliwy zakonnik natchniony i głośny podówczas kaznodzieja, który z krzyżem w ręku walczących ,,Za wiarę i Ojczyznę"' powstańców prowadził do ataku.
Bohater ten śmiertelnie ranny skonał na rękach powstańca Michała Poleskiego obywatela ziemskiego z, Rokitna Szlacheckiego, który krwią jego oblany zeszyt kazań zabrał z sobą i potym złożył w Krakowie.

- Tam też poległ Michał Henryk Wodzyński, ziemianin z pobliskiej miejscowości. Mogiła poległych pod Kuźnica powstańców, znajduje się na granicy majątku Kromołowa i Rokitna, tuż przy torze kolejowym.

Pod Łazami stoczono bitwy w dniu 24 kwietnia i 5 maja 1863 roku. Pomiędzy Jaworznikiem a Żarkami w dniu 24 kwietnia na, wypoczywających powstańców, którzy zdążali z Krakowa do obozu w Mrzygłodzie napadli nocą Moskale.

- Wyczerpani ciągłymi marszami powstańcy, pomimo bohaterskich wysiłków, nie zdołali opanować pola bitwy. Dowódca oddziału Mossakowski widząc ciężkie położenie, dał rozkaz do odwrotu. Oficerowie Skąpski i Wierzbiński zebrawszy resztę niedobitków kilka razy prowadzili oddział do ataku na bagnety, torując sobie drogę w stronę Ogrodzieńca. Z całego oddziału liczącego koło 300-tu ludzi poległo około 50-ciu. Była to jedna z najkrwawszych bitew, rozegranych w okresie powstania.

Tekst: Stanisław Laskowski Zawiercie