Bogdan Dworak mówi nam dlaczego jest dumny z bycia zawiercianinem oraz jak ocenia naszą kulturę

Chociaż ma 80 lat, to zdecydowanie bardziej przekonałby mnie, gdyby powiedział, że ma 18 lat i 62-letnie doświadczenie. Nie boi się odważnych komentarzy i ma ogromne poczucie humoru.
W czasach PRL-u zadebiutował jako publicysta w "Poglądach" w 1963 roku i wywołał skandal swoim artykułem zatytułowanym "Afryka za 5 zł, czyli o kulturze w Zawierciu", w którym porównał poziom ówczesnej zawierciańskiej kultury do poziomu kratki ściekowej.

To postać niezwykła. Jego mieszkanie przypomina niewielką bibliotekę, a sam Bogdan Dworak pije herbatę ze stuletnich filiżanek. Dzięki temu, że Polskę i świat zna właściwie od podszewki, potrafi barwnie komentować wydarzenia związane z życiem naszego miasta. Nigdy nie krył tego, że jest zawiercianinem i jest z tego dumny. Poeta Józef Baran w "Przystanku marzenie" napisał, że to Zagłoba z Zawiercia czy też zawierciański Franz Fischer. Wspominał też zdanie wypowiedziane przez zawiercianina, które brzmiało: "Coraz bardziej nie lubię spotkań ze starymi znajomymi, którzy mówią to samo, co dwadzieścia lat temu. Więc ja się pytam, po co oni żyli przez te dwadzieścia lat?"

Krystyna Dziurzyńska o "zawierciańskim Zagłobie" pisała natomiast w inny sposób: "Kto Bogdana Dworaka pozna, ten zyska wiele. On dozgonnym poetów jest przyjacielem. Chociaż w życiu dużo cudów się nie zdarza, to Zawiercie ma szczęście, mając takiego pisarza".

Nie możemy ukrywać tego, że większość zawiercian pochodzi z "motłochu"

Bycie zawiercianinem to powód do dumy czy wstyd?
Jestem zdeklarowanym zawiercianinem z wielu powodów, chociaż Zawiercia nie było do momentu wybudowania Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i to było tylko kilkanaście chałup oraz kilka domów. Gdy powstały fabryki, miasto bardzo szybko się rozrosło, ale to było pierwsze pokolenie robotników, bo inteligencja właściwie była przyjezdna. Do wybuchu I wojny światowej to miasto stało się miastem przemysłowym. Nikt nie chce się przyznać do tego, że 90 procent osób w całej Polsce, jest społeczeństwem pochodzenia wiejskiego. Co może bowiem robić chłop, gdy przychodzi do miasta? Nie ma nic innego poza 10 palcami do roboty. Tak powstało Zawiercie, ale też Dąbrowa Górnicza czy Sosnowiec. To były miasta robotnicze. Nikt nie chce się przyznać do tego, jaka jest cena awansu dziecka z motłochu (w cudzysłowie, a nie z pogardą - dop. red.) do twórczości intelektualnej. To straszne wyrzeczenia. Ja zdawałem sobie sprawę z tego, że pochodzę z Zawiercia i obserwowałem ten awans kulturowy miasta. Przed wojną mieliśmy już rodzimą inteligencję, ponieważ powstała szkoła ogólnokształcąca i seminarium nauczycielskie, gdzie dzieci robotników czy drobnych urzędników kształciły się i tworzyły zręby polskiej inteligencji. Inteligencji zagłębiowskiej. Jestem dumny z bycia zawiercianinem. Gdybym kiedykolwiek i gdziekolwiek udawał kogoś innego, to nikt by mi ręki nie podał. Podziwiano mnie, dlatego, że mówiłem, że jestem z tego "motłochu". Społeczeństwo, które się wykorzenia, mało tego, że jest niemoralne, to jest też nieuczciwe.

Czy możemy powiedzieć, że Zawiercie to Zagłębie?
Zdecydowanie tak, ponieważ powstał tutaj przemysł i do tego Zagłębia przybyło wielu ludzi. W Zagłębiu teatr powstał wcześniej niż w Katowicach, natomiast przemysł zakładali u nas nie tylko Niemcy i Żydzi, ale także polska arystokracja - protoplaści znanych prozaików, Tomasza Łubieńskiego oraz Jerzego Przeździeckiego. Ten przemysł stworzył Zagłębie robotnicze. Oczywiście mówiło się, że śląsko-dąbrowskie. Oddziela nas ta Brynica, ale to wcale nie oznacza, że jesteśmy wrogami Ślązaków. Po prostu mamy swoją, zagłębiowską tożsamość kulturową.

A jak to jest z tą kulturą w naszym mieście?
Poprzez kulturę dochodzi się do świadomości zrozumienia siebie w świecie. Jeśli będziemy to robić tylko poprzez chleb, to gdy go nam zabraknie, to albo robimy rewolucję albo się wieszamy. Jeśli chodzi o kulturę w Zawierciu, to w dalszym ciągu jest fasadowa. W tym mieście nie ma elity kulturotwórczej, a mieszkają tu wybitni ludzie. Ta sytuacja jest nienormalna. Kultura jest nieszczęsna, gdy ma być fasadowa. Kiedyś była od plenum do plenum, a teraz od wyborów do wyborów. Nie można uszczęśliwiać kulturą na siłę. Wielka kultura zawsze była elitarna, ale elitarna kultura przechodzi do historii. Kultura masowa też jest potrzebna, tylko inaczej jest to przyjęte przez społeczeństwo bogate, a inaczej gdy kraj jest biedny i dostaje tylko popkulturę, która z kulturą ma tyle wspólnego, co ja np. ze znajomością skomplikowanej matematyki. A ja jestem humanistą i nie potrafię liczyć do 5 (śmiech).

Czy Zawiercie ma centrum?
Nigdy nie było centrum i nie będzie. Centrum miasta mają małe miasteczka kieleckie czy krakowskie, gdzie jest wójt, apteka, sędzia i lekarz. Jest rynek i secesyjne kamieniczki. Fontanna nie może stanowić o centrum. Zresztą to co powstało w Zawierciu, to nawet nie jest fontanna, tylko wodotrysk. Znam się na wyrazach i widziałem prawdziwe fontanny w Europie.

Dokąd zmierza to miasto?
Trudno powiedzieć. Moim zdaniem miasto powinno zadbać o inwestycje, które dałyby pracę. Gdziekolwiek jestem, na przystanku czy na ulicy, to ludzie mówią o bezrobociu. Ciągle słyszę niecenzuralne słowa na ten temat, ponieważ ludzie liczą, że ja coś z tym zrobię, a ja zajmuję się poezją i kulturą. Tymczasem to tak naprawdę może ich g…. obchodzić. Nie wierzę w to, że Zawiercie może umrzeć, ponieważ powstaje przecież klasa średnia, w tym drobni kupcy. Powinno się postawić na rzemiosło, ponieważ wiadomo, że wojny nie będzie, więc tej stali nie trzeba nam aż tak dużo, by zbroić Moskwę czy też Nowy Jork.