Bażanty wyglądają pięknie, a zimą odwiedzają ogrody. Od wieków żyją w Polsce, ale wcale stąd nie pochodzą. Poznaj te niezwykłe kuraki

Bażanty (Phasianus colchicus) to duże i okazałe ptaki, należące do rodziny kurowatych. Samca nazywa się kogutem, a samicę kurą. Ich wygląd zdecydowanie różni się od siebie. Koguty są większe i wystrojone w kolorowe pióra – połyskujące ciemną zielenią lub granatem i fioletem na głowie oraz szyi, rdzawobrązowe na piersi, które są urozmaicone jasnymi i ciemnymi cętkami, kuper bywa jaśniejszy, szary. Dopełnieniem są długie pióra ogona, natomiast na głowie znajdują się nieopierzone, czerwone płaty skóry, zwane koralami. Niektóre samce na szyi mogą mieć białą obrożę, inne nie – wiąże się to z pochodzeniem ptaków od dwóch podgatunków.

Kury bażantów prezentują się przy nich bardzo niepozornie. Ich upierzenie jest szarobrązowe, z ciemniejszymi cętkami i stosunkowo długim ogonem, ale zdecydowanie krótszym niż koguci. To upierzenie pozwala „wtopić się w tło” podczas wysiadywania jaj i opieki nad pisklętami (które również mają maskujące upierzenie).
Jak duże są bażanty? Długość ciała samca to 75-90 cm (z czego około 40 cm przypada na ogon), a masa to 750-1900 g. Samice są drobniejsze i mierzą 50-60 cm (z ogonem), a ważą 600-1400 g.

Bażanty w Polsce są związane głównie z krajobrazem rolniczym. Zamieszkują porośnięte drzewami lub krzewami okolice pól, ugorów i łąk. Lubią także tereny nadrzeczne i łany trzcin. Występują w całym kraju, ale stosunkowo najmniej jest ich na północnym wschodzie i północnym zachodzie. Bażanty zakładają gniazda na ziemi, najchętniej w zagłębieniach terenu, skrytych wśród roślinności. Nie są to imponujące konstrukcje, przeważnie uplecione z trawy.

Bażanty w Polsce są osiadłe, co znaczy, że na zimę nigdzie się nie wybierają i spędzają ją w kraju. Zresztą te ptaki nie są wybitnymi lotnikami. Latać potrafią, ale na krótkie dystanse i niezbyt wysoko. Choć bez problemu pokonują np. płoty i zdarza się, że zimą odwiedzają ogrody w poszukiwaniu pokarmu. Bywa, że również w nich nocują, siedząc na drzewie, więc rankiem może nas zaskoczyć widok efektownej „kury”, której dotąd nie mieliśmy.

Polecamy: Coraz więcej żurawi zostaje w Polsce na zimę. Są symbolem wierności i lubią tańczyć. Poznaj te ptaki

Bażanty są wszystkożerne. Jedzą nasiona, owoce oraz zielone części roślin, ale równie chętnie pożywiają się różnymi owadami, pędrakami, mięczakami i innymi bezkręgowcami. W poszukiwaniu pokarmu często też grzebią w ziemi. Były cenione jako „pogromcy” stonki ziemniaczanej, choć te chrząszcze są tylko jednym ze składników diety.
Jeśli nas odwiedzają, wysypmy dla nich ziarno, ale nie do karmnika, a na ziemię. Szczególnie docenią pszenicę, kukurydzę, słonecznik, jęczmień i owies.

Bażanty są raczej płochliwe, a nagle zaniepokojone zrywają się do lotu, głośno trzepocząc skrzydłami. Stosunkowo często wybierają ucieczkę… biegnąc, tak jest szczególnie w przypadku samic mających młode. Bażanty nie są agresywne w stosunku do człowieka, ale zupełnie co innego, jeśli chodzi o inne bażanty (a jeśli są trzymane w niewoli – to również inne ptaki)

Samce są niezwykle zadziorne i wojownicze. Od wczesnej wiosny toczą regularne walki, podczas których dosłownie lecą pióra. A wszystko po to, by zagarnąć jak najwięcej samic. Bo bażanty tworzą haremy – na jednego koguta przypada kilka (do 10) kur, jednak stworzenie i utrzymanie takiego stadka wymaga zdobycia przewagi nad rywalami. Dlatego, podczas gdy samice wysiadują jaja i wychowują młode, samce stroszą piórka, urządzają pokazy siły i biją się.

Jednak na zimę porządek haremowy może zostać zawieszony. Bywa, że samce i samice tworzą na ten okres osobne stadka, są też samce zimujące samotnie (to właśnie głównie ich możemy spodziewać się w ogrodzie). Ale są też ptaki, które nie zmieniają zwyczajów i zimują w grupach haremowych.

Czytaj także: Krzyżówki to najpospolitsze polskie kaczki. Spotkasz je także w mieście. Dowiedz się, jak żyją

Bażanty żyją u nas dziko i zwykle uważamy je za swojskie i rodzime ptaki. Ale wcale tak nie jest. Na terenach obecnej Polski pojawiły się dopiero w XVI wieku! (najwcześniejsze dane pochodzą z 1567 roku ze Śląska). Sprowadzono je z Azji… jako zwierzyną łowną. Z czasem upowszechniły się w różnych regionach, choć na większą skalę ich hodowlę wolierową i półwolną wprowadzono w XIX wieku. Ptaki trafiały też do środowiska naturalnego, żyjąc na wolności. Dobrze odnalazły się w przyrodzie – i w przeciwieństwie do wielu gatunków obcych, zarówno zwierząt, jak i roślin – nic nie wskazuje na to, by były dla niej jakimś zagrożeniem czy niepożądanym elementem.

Bażanty nie są pod ochroną, a wręcz przeciwnie – są ptakami łownymi. Na samce można polować od 1 października do końca lutego, a na samice od 1 października do końca stycznia, jednak wyłącznie na terenach ośrodków hodowli zwierzyny, gdzie prowadzi się wolierową hodowlę bażanta.

Liczba bażantów w Polsce jest dość zmienna. Wpływają na to zarówno zmiany w krajobrazie rolniczym, jak i stosowanie chemicznych środków ochrony roślin. Nie bez znaczenia są oczywiście również polowania. Bo choć myśliwi „uzupełniają” populację, wypuszczając na wolność ptaki wyhodowane w wolierach, to jak zauważa portal ekologia.pl, mają one mniejsze szanse przetrwania w dzikim środowisku.

Osobniki wyhodowane w niewoli, nie miały okazji być narażonymi na atak ze strony drapieżnika i spojrzeć mu w oczy. One spokojnie rosną na fermach, gdzie mają jedzenia pod dostatkiem, jest bezpiecznie, są odgrodzone od środowiska zewnętrznego, a drapieżniki muszą się natrudzić, by chwycić takiego ptaka. Zazwyczaj tego nie robią, bo są to dla nich zbyt duże koszty, a ryzyko zdaje się być mało opłacalne. Wpuszczając do środowiska takie ptaki, dajemy drapieżnikom jak lisy, szopy pracze, jastrzębie i inne łatwy pokarm na tacy. Owszem bażanty mają pewną wrodzoną zdolność do reagowania w sytuacji zagrożenia, ale jeśli brakuje im pewnej empirycznej wiedzy, to stoją na z góry przegranej pozycji.

Wybrane źródła
ekologia.pl
Głowaciński Z., Okarma H., Pawłowski J., Solarz W. (red.) Gatunki obce w faunie Polski. Wyd. internetowe. Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, 2012
Jestem na pTAK!
Kruszewicz, A., Ptaki Polski od A do Ż, Warszawa 2010
ptaki.info
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne, Dz.U. 2005 nr 48 poz. 459